Asya Pasifik – Medihanur ARGALI
Çin’i, son ziyareti pandemi öncesi 2019’da gerçekleşen Emmanuel Macron, 5-7 Nisan 2023 tarihlerinde Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in davetlisi olarak Çin’e resmi bir ziyarette bulunmuştur. Sözkonusu ziyaret, Çin ile Fransa arasında diplomatik ilişkilerin kurulmasının 60. yıldönümü arifesinde gerçekleşmiştir. Gündemdeki ana konular “Ukrayna meselesi” ve “Paris ile Pekin arasındaki ekonomik ilişkiler” olmuştur. Macron’a Pekin ziyaretinde Ursula von der Leyen’in eşlik etmesi, Macron’un stratejisi olarak algılanmıştır. Bu durum, Macron’un Paris tarafından Avrupa Birliği ile Doğu arasında bir köprü kurma diğer bir değişle “dengeleme gücü” olma girişimi olarak algılanmıştır.([1])
Macron’un ziyaretinin hedeflerinden biri de Pekin’e Rus silah tedarikinin kabul edilemez olduğu fikrini iletmektir. Zira ziyaretin zamanlaması da manidardır. Yukarıda aktarıldığı üzere Macron’un son Çin ziyareti üzerinden geçen dört yıl sonra, Moskova – Pekin görüşmesinin ardından Pekin’i ziyaret etmesi, tesadüf değildir. Bilhassa Rusya’da faaliyet gösteren düşünce kuruluşlarında, Macron’un Pekin aracılığıyla Rusya’ya baskı uygulama olasılığı gündeme getirilmiştir. Buna ek olarak görüşmelerde Çin ile ABD arasındaki diplomatik çatışmayı şiddetlendiren Rusya-Ukrayna anlaşması için 12 maddelik plan üzerinde de durulmuştur.([2])
Ziyaretin ekonomik amaçlarına gelirsek Macron hem AB ile Çin arasındaki ilişkilerin daha fazla bozulmasını önlemek ve Avrupa’nın stratejik bağımsızlığını desteklemek için işbirliğini güçlendirmenin olası yollarını bulmaya hem de Fransa’nın ekonomik büyümesine katkıda bulunacak olan ortak Fransız-Çin projelerinin genişletilmesi odaklanmıştır.
Macron’un Çin ziyaretinin arifesinde, Devlet Kalkınma ve Reform İşleri Komitesi Başkanı Zheng Shanjie’nin “Airbus CEO’su Guillaume Faury ile görüşmesi de dikkat çekicidir. Shanjie, Çin tarafının Airbus ile yakın bağlarını sürdürmeye, karşılıklı yarar sağlayan “pragmatik” işbirliğini güçlendirmeye ve şirketin Çin’deki varlığını genişletmesine yardımcı olmaya hazır olduğunu iletmiştir. Bunun karşısında ise Çin tarafı, 2023 yılında 40. yılını dolduran barışçıl nükleer enerji alanında iki ülke arasındaki işbirliğinin önemini vurgulamıştır.
Ziyaretin ekonomik amaçlarından bahsederken iki devlet arasındaki ekonomik ilişkilerin öneminin altını çizmekte yarar vardır. Zira Fransız-Çin ticaret etkileşimi, yeni bir şey değildir. Macron, 2017’den beri Çin ile yeşil finans, fikri mülkiyet hakları ve yabancı yatırım konusunda anlaşmalar imzalamaya devam etmektedir. İki devlet arasındaki son on yıldaki ticaret hacmi aşağıdaki gibidir:
Fransa’dan Çin’e İhracat
Kaynak: https://tradingeconomics.com
Çin’den Fransa’ya İhracat
Kaynak: https://tradingeconomics.com
Grafiklerden de gözlemleneceği üzere iki devlet arasındaki ticaret hacmi hemen hemen her yıl bir önceki yıla göre artış göstermekte olup 2021 yılında, 2020 yılına kadar neredeyse iki katı bir artış sağlamıştır. Bu artışa rağmen Fransa Çin’in ilk on ticaret ortağı arasında yer almazken([3]) Fransa’nın ticaret ortakları listesinde Çin sekizinci sırada yer almaktadır.([4]) AB için ise Çin’in ithalatta ikinci, ihracatta ise üçüncü ticaret ortağı olması onun önemini göstermektedir.
Görüşme sonunda Macron, 2024’te Xi Jinping’i Fransa’ya davet etmiştir. Ayrıca 7 Nisan’da, Macron ve Xi, Çin’in “Ukrayna’da barışı yeniden tesis etme”ye yönelik her türlü çabayı destekleyeceği sözünü verdiği ortak bir bildiri yayınlanmıştır. Ancak altı çizilmelidir ki söz konusu bildiride Rusya’dan bahsedilmemekte ve Rusya kınanmamaktadır. Böylelikle Macron, Çin’in tarafsızlık çizgisinden vazgeçmeyeceğini ve Rusya’nın eylemlerini kınamayacağını anlamış bulunmaktadır.
Toplantının ticaret alanındaki önemli bir sonucu, bir dizi Fransız ve Çinli şirket arasında sözleşmelerin imzalanmasıdır. Örneğin Airbusve GDAT, 50 adet H160 çok amaçlı helikopter satışı için bir anlaşma imzalamıştır ki bu antlaşma, 2015’te piyasaya sürülmesinden bu bugüne kadar sözkonusu helikopterin satışına dair en büyük anlaşma olmuştur. Ayrıca şirket, 2025 yılında Tianjin fabrikasında ikinci bir montaj hattının açılmasıyla Çin’deki üretim kapasitesini ikiye katlayabilecektir.
Macron ayrıca Çinli yatırımcılar olan omobil parçaları üreten Wencan Group’un Başkanı Tang Jiexiong ve lityum-iyon malzemeler için katot malzemeleri tedarik eden XTC New Energy Materials’ın CEO’su Jiang Long ile bir araya gelmiştir. Ayrıca Fransa cumhurbaşkanı, AB’nin bir bütün olarak Çin ile ticari temaslarından vazgeçmemesi gerektiğini vurgulamıştır ki Macron’un bu ifadesi Avrupa’nın Doğu’ya dönüş rotasını sürdürmek istediğine dair söylemlere neden olmuştur.([5])
Siyasi ve ekonomik konuların yanı sıra görüşme gündemine kültürel bağlar da eklenmiştir. İlk olarak Fransız tarafı, öğrenci değişiminin yeniden başlatılması gerektiğinden söz etmiştir. İkinci olarak ise Çin’de düzenlenen ve türünün en büyük yabancı etkinliği olan Fransız-Çin festivali hakkında görüşmeler yapılmıştır.
Görüşmelerde dikkat çeken bir başka husus ise Macron ile Ursula von der Leyen’in farklı şekillerde karşılanmış olmasıdır. Her zaman diplomatik protokolün özelliklerine atıfta bulunan Çin, Fransa Cumhurbaşkanı’nı tüm ihtişamıyla karşılarken Avrupa Komisyonu Başkanı, devlet başkanı olmadığı için onu daha soğuk karşılanmıştır. Bu da ortaya çıkartmaktadır ki Çin, AB gibi uluslarüstü kurumlarla değil, öncelikle doğrudan devletlerle etkileşime odaklanmaktadır. Ancak Çin’in W. von der Leyen’e karşı soğuk tavrının altında bundan daha fazlası yatmaktadır. W. von der Leyen, 30 Mart’ta Çin politikasına ve özellikle de Çin’in Tayvan politikasına karşı sert bir konuşma gerçekleştirmiştir. Üstelik Çin tarafından W. von der Leyen’in Macron’a eşlik etmesi, ABD’nin bir oyunu olarak algılanmıştır. Bu görüşe göre W. von der Leyen, ABD’nin kuklasıdır ve Macron ile birlikte Çin’e, Fransa’nın kend, ulusal politikasını yürütmesini engellemek bunun yerine de müşterek Batı’nın çıkarlarının güdülmesi için gönderilmiştir.(6)
Macron’un Bu Görüşmeden Beklentileri Nelerdir?
Macron’un Çin gezisi konusundaki beklentilerine dair iki farklı görüş mevcuttur. Bunlardan ilki Macron’un esas beklentisinin Ukrayna Krizi’nde Çin’in desteğini almak olduğuyla ilgilidir. İkinci görüş ise Fransa’nın ulusal çıkarlarını korumak adına Macron’un Çin’i ziyaret ettiği yönündedir.
- Fransa cumhurbaşkanının ziyaretinin resmi olarak ana görevi Ukrayna konusunda Çin’e baskı yapmak olarak belirlenmiştir. Üç günlük ziyaretin arifesinde Macron ve Biden, Ukrayna krizini çözmek için Çin’i arabulucu olarak dahil etmenin gerekliliği hakkında bir telefon görüşmesi yapmıştır. Zira Macron da görüşme sırasında Rusya’nın eylemleri, insan haklarına uyulmaması ve uluslararası hukukun ihlali hakkında çok sert konuşmuştur.
- Macron, her şeyden önce Fransa’nın çıkarlarını savunmaya gitmiştir. Zira ABD ile Çin arasındaki ilişkiler ne kadar kötü olursa olsun ülkeler birbirlerinin ana ticaret ortakları olmaya devam etmektedir. Bu koşullar altında Macron’un ulusal çıkarları bağlamında Çin ile yakın ilişkiler geliştirme davranışı reel-politiktir. Zira Fransa büyük güçler arasında bir denge kurmaktadır: Amerika Birleşik Devletleri ile ilişkileri bozmamak, Amerika Birleşik Devletleri ve Çin’e eşit mesafede durduğunu göstermek, önde gelen AB ülkelerinden biri olma konumunu sürdürmek.
Kaynakça
(1) Kommersat, Президент Франции посетит Китай 5–7 апреля, https://www.kommersant.ru/doc/5913091, (Erişim Tarihi: 17.04.2023)
(2) FP, Mr. Macron Goes To China, https://foreignpolicy.com/2023/04/05/macron-france-china-visit-russia-ukraine-war-trade-economics/, (Erişim Tarihi: 17.04.2023)
(3) Çin’in ticaret hacmindeki ilk on devlet şu şekilde sıralanmaktadır: ABD, Hong Kong, Japonya, Güney Kore, Vieatnam, Hindistan, Hollanda, Almanya, Malezya, Tayvan, https://www.worldstopexports.com/chinas-top-import-partners/, (Erişim Tarihi: 17.04.2023)
(4) Fransa’nın ticaret hacmindeki ilk on devlet şu şekilde sıralanmaktadır: Almanya, İtalya, ABD, Belçika, İspanya, Birleşik Krallık, Hollanda, Çin, İsviçre, Polonya, https://www.worldstopexports.com/frances-top-import-partners/, (Erişim Tarihi: 17.04.2023)
(5) Russian Council, Балансируя интересы: визит Эмманюэля Макрона в Китай, https://russiancouncil.ru/analytics-and-comments/analytics, (Erişim Tarihi: 17.04.2023)
(6) Politico, The warm embrace and the cold shoulder: China mines Europe’s fractures during joint visit, https://www.politico.eu/article/china-divide-rule-eu-france-unity-ursula-von-der-leyen-emmanuel-macron-xi-jinping/, (Erişim Tarihi: 17.04.2023)